Mụn trứng cá là tình trạng phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 80-90% người trong độ tuổi dậy thì và cũng không hiếm gặp ở lứa tuổi thanh thiếu niên, người trưởng thành, thậm chí có thể tiếp tục xuất hiện cho đến khi bước vào tuổi trung niên.
Mụn trứng cá là gì?
Mụn trứng cá xuất hiện khi có viêm nhiễm ở nang lông và tuyến bã, điều này liên quan đến sự tăng sản xuất bã nhờn và sự hình thành của các nhân mụn. Các tổn thương da phát triển do sự tích tụ và tắc nghẽn của chất bã nhờn trong nang lông, kết hợp với viêm nhiễm, cùng với sự phát triển của vi khuẩn gây mụn trong cấu trúc nang lông – tuyến bã.
Những biểu hiện này được ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, từ những biến đổi nội tiết trong cơ thể như tuổi tác, gen di truyền, các thay đổi hormone, đến hậu quả của việc sử dụng thuốc, cũng như tác động từ môi trường bên ngoài như khí hậu, thời tiết, ảnh hưởng của stress, lo lắng, thiếu ngủ, và sử dụng không đúng cách các loại thuốc bôi ngoài da và mỹ phẩm… tất cả những điều này đều có thể góp phần gây ra mụn trứng cá hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
Mụn trứng cá ở dạng nặng có thể gây ra biến chứng như sẹo, làm ảnh hưởng xấu đến vẻ ngoài và gây ra những tác động tiêu cực tới đời sống cảm xúc, xã hội và công việc của người bệnh. Trong trường hợp cực kỳ nghiêm trọng, bệnh có thể gây ra các biến chứng toàn thân như nhiễm trùng huyết và viêm khớp.
Ở Việt Nam, đặc biệt là ở các tỉnh thành phía Nam và khu vực đồng bằng sông Cửu Long, việc sử dụng kem trộn với mục đích làm trắng da, trị nám hoặc trị mụn trứng cá hiện rất phổ biến.
Tuy nhiên, việc làm này không được khuyến khích vì kem trộn thường chứa corticoid. Việc sử dụng lâu dài có thể gây ra các tác dụng phụ như mụn phát triển nhiều hơn, da bị teo và giãn mạch.
Sinh bệnh học của mụn trứng cá
Có nhiều yếu tố góp phần gây mụn trứng cá, nhưng bốn nhân tố chính bao gồm:
- Sự tăng sừng ở thượng bì nang lông: Tế bào biểu mô tại phần trên của nang lông, khu vực phễu, bắt đầu quá trình sừng hóa, dẫn đến sự kết tụ mạnh mẽ giữa các tế bào sừng.
- Điều này gây ra sự chảy xuôi của các khối sừng, bã nhờn và vi khuẩn xuống nang lông, gây giãn nở phần trên của nang lông và hình thành những cồi mụn nhỏ.
- Sản xuất chất bã dư thừa: Người mắc mụn trứng cá thường sản xuất nhiều chất bã hơn so với người khác. Sự xuất hiện của vi khuẩn Propionibacterium acnes trong bệnh mụn trứng cá góp phần vào quá trình viêm và tạo cồi mụn.
- Sự ảnh hưởng của hormone androgen: Hormone này cũng ảnh hưởng đến việc sản xuất chất bã, thông qua tác động lên hoạt động của các tế bào bã, tương tự như sự tác động lên các tế bào sừng ở phễu nang lông.
- Quá trình viêm: Sự tích tụ và giãn nở liên tục của các cồi mụn do chất sừng và bã nhờn cùng với sự tập trung của vi khuẩn gây ra phản ứng viêm trong lớp bì.
- Vai trò của vi khuẩn Propionibacterium acnes: P.acnes đóng vai trò quan trọng trong quá trình viêm, là loại vi khuẩn Gram dương, yếm khí và kỵ khí một phần.
Những cá nhân có nguy cơ cao phát triển mụn trứng cá bao gồm những người có gen XYY hoặc những người mắc các rối loạn nội tiết như hội chứng buồng trứng đa nang, tình trạng cường androgen, tăng cortisol trong máu và dậy thì sớm. Các bệnh nhân này thường mắc mụn trứng cá nghiêm trọng và không hiệu quả với liệu pháp điều trị thông thường.
Các dạng mụn trứng cá
Có nhiều yếu tố gây mụn trứng cá, nhưng chủ yếu gồm 4 nhân tố chính:
- Tăng sừng tại nang lông: Các tế bào biểu mô ở phần trên của nang lông bắt đầu quá trình sừng hóa, tạo ra sự liên kết chặt chẽ giữa các tế bào sừng.
- Sự hình thành của mụn: Sự tích tụ bã nhờn, vi khuẩn và chất sừng dẫn tới sự giãn nở của phần trên nang lông, tạo ra mụn nhỏ.
- Sản xuất chất bã dư thừa: Những người mắc mụn trứng cá thường sản xuất nhiều chất bã hơn người khác, cùng với sự xuất hiện của vi khuẩn Propionibacterium acnes, gây viêm và tạo mụn.
- Hormone androgen: Các hormone này ảnh hưởng đến việc sản xuất chất bã, tác động lên hoạt động của tế bào bã và tế bào sừng ở phễu nang lông.
- Quá trình viêm: Sự tập trung của chất sừng, bã nhờn và vi khuẩn gây ra phản ứng viêm.
- Vai trò của vi khuẩn Propionibacterium acnes: P.acnes đóng vai trò quan trọng trong quá trình viêm, là loại vi khuẩn Gram dương yếm khí.
Những người có nguy cơ cao phát triển mụn trứng cá bao gồm những người mang gen XYY hoặc có rối loạn nội tiết như hội chứng buồng trứng đa nang, cường androgen, tăng cortisol trong máu và dậy thì sớm, thường mắc mụn trứng cá nghiêm trọng và không đáp ứng với điều trị thông thường.
Mụn trứng cá có thể hiện qua các cồi mụn, sẩn, mụn mủ, nốt ở các khu vực có tuyến bã như mặt, má, lưng, ngực và phần trên cánh tay.
Các tổn thương dạng cồi mụn không viêm bao gồm cồi đóng (mụn đầu trắng) và cồi mở (mụn đầu đen), với cồi đóng là tổn thương ở nang lông phẳng hoặc hơi nhô lên, còn cồi mở có trung tâm nang lông màu đen do chất sừng và lipid nêm chặt.
Sẹo là biến chứng của mụn trứng cá viêm và không viêm, với 4 loại sẹo gồm sẹo hình phễu, sẹo đáy lòng chảo, sẹo đáy phẳng và sẹo phì đại.
Mụn trứng cá sẹo lồi là tổn thương do viêm nang lông mạn tính, với sẩn và mụn mủ tạo thành sẹo lồi.
Mụn trứng cá cụm là dạng nặng của mụn trứng cá, với sự hóa hang, áp xe trong mô liên kết và sẹo không đều.
Cồi mụn thường nhiều, kèm theo nang chứa chất dịch mủ mềm và các nốt, thường gặp ở ngực, bả vai, lưng
Mụn trứng cá ác tính
Còn được biết đến dưới tên gọi mụn trứng cá nghệ và sốt cấp. Bệnh này bắt đầu một cách đột ngột và nghiêm trọng, thường đi kèm với loét, sốt và viêm các khớp. Đây là một tình trạng hiếm gặp, thường xảy ra ở nam giới trẻ tuổi có tiền sử mụn trứng cá. Tình trạng lâm sàng giống như mụn trứng cá nặng với nhiều nốt viêm trên cơ thể, lưng và ngực, nhưng không xuất hiện trên mặt. Các nốt to hoặc mảng viêm thường hình thành các vết loét đau rát có viền nhô cao và vùng tâm hoại tử, chảy dịch, khi lành sẽ để lại sẹo. Các dấu hiệu của viêm mạch máu như hồng ban nút cũng có thể quan sát thấy.
Bệnh thường đi kèm với sốt, gan to và đau, có thể gặp tình trạng hồng ban nút, thiếu máu, và viêm nhiều khớp. Đau xương và viêm khớp có thể ảnh hưởng từ một đến nhiều khớp, đặc biệt là khớp háng, gối và đùi. Người bệnh với mụn trứng cá nặng và viêm nang lông dạng mụn trứng cá có thể mắc phải viêm xương tủy đa ổ không do nhiễm trùng.
Mụn trứng cá do tự cào xước ở phụ nữ trẻ: Đây là một tình trạng thường gặp ở phụ nữ trẻ tuổi, khoảng 30 tuổi, thậm chí cả những cô gái trẻ hơn. Bệnh này liên quan đến tình trạng căng thẳng, các vấn đề về trầm cảm và hoang tưởng, rối loạn ám ảnh cưỡng chế và rối loạn nhân cách.
Người bệnh thường tự gãi và bóc các tổn thương (như cồi mụn, sẩn) dẫn đến những vết xước quá mức, các tổn thương có thể trở nên sâu và để lại sẹo. Tổn thương thường xuất hiện quanh vùng chân lông, trán, má gần tai và cằm.
Mụn trứng cá ở người trưởng thành
Đây là loại mụn trứng cá xuất hiện ở người lớn tuổi hơn 25, hoặc là loại mụn kéo dài từ thời kỳ dậy thì và tiếp tục gặp phải tình trạng mụn sau tuổi 25, cũng như mụn trứng cá bắt đầu xuất hiện muộn.
Mụn trứng cá ngoại sinh: Phát triển do tác động của các loại dầu vô cơ lên da, gây ra “mụn do dầu” hoặc bệnh mụn trứng cá do dầu ở đùi và cánh tay thường gặp ở những người làm nghề cơ khí, chủ gara. Mụn cũng có thể phát triển do sử dụng mỹ phẩm chứa các loại dầu thực vật hoặc vaseline.
Điều trị mụn như thế nào?
Việc điều trị mụn trứng cá đòi hỏi tuân thủ các nguyên tắc sau đây:
- Hạn chế tiêu thụ đường và chất béo trong chế độ ăn.
- Thực hiện các biện pháp tôn trọng cấu trúc da, tránh việc tự cắt, bóc, nặn mụn một cách không đúng cách.
- Tránh sử dụng mỹ phẩm và kem chứa corticoid lên da.
- Duy trì vệ sinh da, giữ da luôn sạch và thoáng.
- Không nên sử dụng kem trộn hoặc các loại kem chứa corticoid, vì chúng có thể gây ra nhiều tác dụng phụ độc hại.
- Tránh căng thẳng, thức khuya và thiếu ngủ.
- Sử dụng thuốc điều trị dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa Da liễu.
- Vì mụn trứng cá có thể để lại các vết sẹo không đẹp, nên việc điều trị cần được thực hiện kỹ lưỡng và sớm.
- Chế độ ăn nên hạn chế đường và chất béo. Nên tăng cường ăn rau quả, giữ lịch trình tập thể dục đều đặn và tránh căng thẳng trong cuộc sống hàng ngày. Điều này giúp giảm nguy cơ bùng phát tổn thương mụn trứng cá và cải thiện chức năng của da.
Cần lưu ý rằng mụn trứng cá là một bệnh mãn tính, có thể diễn tiến và kéo dài trong nhiều năm. Nó không chỉ ảnh hưởng đến vẻ đẹp của da mà còn đối ảnh hưởng đến tâm lý của người bệnh. Bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, không chỉ ở giai đoạn dậy thì, và có xu hướng gia tăng ở người trưởng thành, đặc biệt là ở phụ nữ kèm theo các rối loạn nội tiết.
Lưu ý: Thông tin được cung cấp trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa chuyên nghiệp. Người bệnh không nên tự mua thuốc hoặc tự điều trị. Để biết được tình trạng bệnh cụ thể và có phác đồ điều trị thích hợp, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa tại các cơ sở y tế.
Theo dõi fanpage và website của Yansy Clinic để biết thêm thông tin bổ ích khác
